سوال: برنامه ای عملی برای ماه مبارک رمضان می خواهم. برنامه ای که با عمل به آن بعد از رمضان احساس کنم یک قدم به خدا نزدیکتر شده ام؟

میهمانى خداوند، به معناى اکرام و رحمت خاص الهى بر بندگان است؛ بر اساس روایات، چند موضوع نشان از میهمانى خداوند است که عبارتند از:
1. از شب اول ماه رمضان درهاى بهشت باز مى‌‏شوند و تا شب آخر بسته نمى‌‏شوند.1
2. از ابتدا تا انتهاى ماه رمضان، درهاى جهنم بسته مى‌‏شوند.2
3. شیاطین در بند و زنجیر مى‌‏شوند تا نتوانند روزه بندگان را خراب کنند.3
4. ماه رمضان، ماهى است که اولش رحمت است و وسطش آمرزش گناهان و آخرش آزادى از آتش جهنم؛4 یعنى ما با رحمت الهى به میهمانى دعوت مى‏‌شویم و آمرزیده مى‌‏شویم و در پایان میهمانى به عنوان جایزه و هدیه یادگار میهمانى، از آتش جهنم آزاد مى‌‏شویم.
5. شب قدر در این ماه است که ارزش آن از هزار ماه بیشتر است و عبادت در آن، نتایج بسیارى دارد و سرنوشت یک سال بندگان در آن تعیین مى‌‏گردد.5
به طور کلى براى بهره بردارى از ماه مبارک رمضان، هر کسى باید متناسب با موقعیت شغلى و وضعیت جسمانى و روانى خویش، برنامه ریزى کند.

برنامه ریزى براى عبادت‏ در ماه مبارک رمضان

در ماه مبارک رمضان، علاوه بر عبادت‌‏هاى معمول و همیشگى - مانند نمازهاى یومیه - عبادات واجب و مستحب دیگرى نیز اضافه شده‌‏اند؛ مانند روزه گرفتن که در سایر ماه‌‏هاى سال بر ما واجب نیست و نیز انجام دادن اعمال مستحبى که در این ماه تأکید فراوانى بر آنها شده است؛ مانند تلاوت قرآن، خواندن دعا و... .
توصیه ما به شما این است که سعى کنید اولاً میزان خواب خود را خیلى تغییر ندهید و ثانیا وقت آن را نیز خیلى به هم نزنید؛ فقط با کمى تغییر در چرخه خواب، برنامه خواب و استراحت خود را ادامه دهید؛ مثلاً اگر هنگام سحر حدود یک ساعت (براى سحرى خوردن و خواندن نماز شب و نماز صبح بیدار مى‏‌مانید، این مقدار از خواب را سعى کنید در روز جبران کنید؛ مثلا بعد از نماز ظهر و عصر با توجه به این که ناهار از برنامه روزانه حذف شده است، همان وقت را به استراحت و خواب اختصاص دهید تا هم خواب شما جبران شود و هم مقدارى از شب را بتوانید بیدار بمانید و از وقتتان استفاده بهترى بکنید.
علاوه بر آن چه بیان شد، رعایت نکات زیر بر کیفیت استفاده از ماه مبارک رمضان مى‏‌افزاید:
* براى استفاده بهینه از زمان، در هنگام رفت و آمد، ذکر بگویید (البته ذکرهاى بدون صدا و آرام تا شائبه ریا به وجود نیاید).
سعى کنید از مرحله ذکر زبانى به مرتبه توجه به معناى ذکر و ذکر قلبى و یاد واقعى خداوند برسید؛ به طورى که او را حاضر و ناظر بر خود بدانید.
بهترین ذکر، به ویژه براى رفع بعضى مشکلات ظاهرى و نیز روحى و روانى، ذکر استغفار و لا اله الا الله است.
* سعى کنید دائم الوضو باشید و حتى قبل از خواب نیز وضو بگیرید و به بستر خواب بروید؛ زیرا در ماه مبارک رمضان، خواب نیز عبادت است و نفس کشیدن تسبیح به حساب مى‏‌آید.
* از شب زنده دارى و احیا - به ویژه در شب‌‏هاى تعطیلى - به مقدار حال و کشش روحى غفلت نکنید. شاید یکى از مهم‏ترین اعمال در ماه مبارک، شب زنده‏‌دارى، تهجد، استغفار و نماز شب در نیمه شب‏هاست.
* حتماً در یکى از مجالس بیان احکام و معارف دینى و موعظه، در مساجد یا حسینیه‌‏ها شرکت کنید.
بسیارى از عالمان و مجتهدان نیز مقید به موعظه هستند و به مصیبت‌‏هاى گویندگان گوش فرا مى‌‏دهند تا دل و جان خود را به واسطه شنیدن معارف دینى متذکر و نورانى سازند.
به طور کلى، شرکت در مجالس مذهبى، خود را در معرض نفحات و نسیم‌‏هاى رحمت الهى قرار دادن است و این، نقش مهمى در حفظ دین و معنویت انسان دارد.
* از انجام دادن ورزش‏‌هاى سنگین در طول ماه رمضان اجتناب کنید و در این ماه سعى کنید ورزش‌‏هاى سبک و آرام (مانند پیاده روى یا نرمش) انجام دهید.
* از غذاهاى قندى و پروتئین دار در رژیم غذایى خود بیشتر استفاده کنید؛ مانند خرما و لبنیات.
* از پرخورى هنگام افطار و سحرى پرهیز کنید؛ زیرا علاوه براین که چرخه خواب شما را به هم خواهد زد، از سایر برنامه‌‏هاى عبادى و درسى نیز بهره کافى را نخواهید برد.
* از هدر دادن انرژى بى‌‏جا و بى‌‏مورد مثل سخن غیر لازم و تماشاى برنامه‏‌هاى تلویزیونى غیرضرورى اجتناب کنید و به عبارت دیگر، با سکوت بیشتر و کنترل حواس، از هدر دادن انرژى جلوگیرى کنید؛ به تمرکز خود بیفزایید و فرصت‏هاى جدیدى براى انجام دادن کارهاى مهم‏تر ایجاد کنید.

پى‌‏نوشت:

1. مجلسى، بحارالانوار، ج 96، ص 344؛ رى شهرى، میزان‏الحکمة، ج 5، ص 2132.
2. میزان‏الحکمة، ج 5، ص 2132.
3. همان.
4. همان.
5. همان.